Ook ik, als eenvoudig illustrator, word de hele dag geraakt en beïnvloed door wat ik hoor, zie en voel. Veel van deze indrukken zullen onbewust doorwerken in mijn werk, maar van enkele ben ik mij terdege bewust. Daarom schrijf ik graag over mijn grootste inspiratiebronnen, en wat zij voor mij betekend hebben.
'I had such a terrible dream...' uit het verhaal 'Rosanie or The inconsistent Prince', verzameld in 'In powder and crinoline'
Allereerst wil ik het daarom hebben over de Deense illustrator Kay Nielsen, die leefde van 1886 tot 1957. Ik ontdekte zijn werk per toeval toen ik op een druilerige middag in 2007 onderzoek deed voor mijn profielwerkstuk over sprookjes. Ik kwam op mijn zoektocht langs een hoop illustraties, die naar mijn mening erg varieerden in schoonheid. Nielsens fijne, gedetailleerde tekeningen bij 'In powder and crinoline' deden mij echter als zeventienjarige enkele minuten gefascineerd naar het beeldscherm staren; zoiets had ik werkelijk nog nooit gezien! Die prachtige vloeiende lijnvoering, de ranke mensfiguurtjes en vooral de ongewone composities van de tekeningen konden op mijn bewondering rekenen. Vooral de onderstaande illustratie heeft later nog veel invloed op me gehad.
'The princesses on their way to the dance' uit het verhaal 'Twelve dancing princesses', verzameld in 'In powder and crinoline'
Wat ik zo bijzonder vond, was dat Nielsen de figuren waar het in deze illustratie om draaide, de twaalf prinsessen die op weg zijn naar een nachtelijk feest, helemaal onderin het beeld plaatste. De loze ruimte die overbleef, werd opgevuld met bomen (die eigenlijk helemaal niet zo belangrijk zijn voor het verhaal). Mijn bewondering voor de onalledaagse indeling van deze illustratie zorgde ervoor dat ik zelf ook steeds meer ging experimenteren met witruimte en compositie.
Dat is ook te zien in de onderstaande illustratie die ik maakte in mijn eerste jaar op de kunstacademie. De inspiratiebron is wel duidelijk, lijkt me zo.
Als ik hiernaar kijk, roept er steeds een innerlijke stem luid 'PLAGIAAT'.
Onder Nielsens invloed zijn ook de mensfiguren die ik teken doorgaans een stuk ranker en frêler dan de royaal geproportioneerde en zandloperachtige mensen die ik voor de academie maakte.
Zie het verschil van een cupmaat of vijf.
De door mij zo bewonderde composities en fragiele mensjes van Kay Nielsen zijn ook niet in dat eerder door mij genoemde vacuüm ontstaan; de illustrator was echt een kind van zijn tijd. Hij werkte precies op de breuk tussen de art nouveau en de art deco, toen de organische en vloeiende lijnen van die eerste stroming steeds hoekiger werden en de kleuren feller.
Kay Nielsen werd in 1886 geboren in Kopenhagen als zoon van twee acteurs. In 1913 kwam zijn eerste geïllustreerde sprookjesboek uit in Londen: 'In powder and crinoline'. Hierna zou hij nog enkele populaire boeken illustreren, waardoor Kay Nielsen één van de grote namen van Europa werd. De Eerste Wereldoorlog gooide (zoals bij veel geliefde illustratoren van die tijd) roet in het eten. Na de verwoesting en het bloedvergieten van de slagvelden was men toe aan een nieuwe, strakkere, geometrischer stijl. Kay Nielsen wist zich daaraan prima aan te passen, waardoor hij meer en meer werkte met felle, contrasterende kleuren, hoekiger vormen en stijvere poses voor de mensfiguren.
Door de armoede en crisis in het interbellum was er echter steeds minder werk voor luxegoederen als geïllustreerde boeken.
In 1939 vertrok Kay Nielsen dan ook met zijn vrouw naar de VS om daar in de Disneystudio's te werken. Zijn conceptschetsen waren gewild, en hij werkte op die manier mee aan een van mijn favoriete Disneyfilms: Fantasia, specifieker aan het segment 'The night on the bald mountain/Ave Maria'. Ook maakte Nielsen conceptschetsen voor een Disneybewerking van 'De kleine zeemeermin', maar deze zijn nooit gebruikt. Pas in 1989, enkele decennia na zijn dood, kwam die film werkelijk uit en werd een monsterhit. Zijn conceptschetsen zijn daar overigens nooit voor gebruikt, die werden pas weer gevonden nadat de film al lang en breed in de bioscopen draaide. Nielsen zelf werd in 1941 ontslagen bij Disney, en kwam nergens meer aan de bak met zijn als ouderwets bestempelde stijl. Berooid trok hij terug naar zijn geboorteland Denemarken, waar ook niemand hem meer scheen te kennen. Hij stierf in 1957 in de VS, arm en onbekend. Een bijzonder tragisch einde voor zo'n fantastisch illustrator!
Zoals gezegd is Fantasia één van mijn favoriete tekenfilms, en het feit dat Kay Nielsen daaraan meegewerkt had, deed hem nog verder stijgen in mijn achting. Het 'Ave Maria'- segment, waarvoor hij had getekend, kon ik me echter vreemd genoeg niet herinneren.
Hoewel ik Fantasia als kind grijsgedraaid heb, zag ik dat stukje een paar maanden geleden pas voor het eerst in zijn geheel. Vroeger mochten we 'Night on the bald mountain', dat daarvoor kwam, nooit kijken van onze moeder omdat ze dat te griezelig vond voor ons. Mijn zus, dwars als ze was, speelde het vaak wel stiekem af, en ik als klein zusje moest dan meedoen in deze overtreding van de regels. Na dit bombastische en enge geweld, dat ik vaak maar half meekreeg doordat ik mijn handen voor mijn ogen hield, was 'Ave Maria' voor ons een saai, overbodig einde dat we dan ook altijd doorspoelden. Pas enkele maanden geleden zag ik op Youtube de rustige schoonheid ervan. Ook de typische hoge Nielsenbomen en kleine figuurtjes zijn erin te herkennen. De bewondering voor dit stukje Fantasia heeft bovendien zijn vruchten afgeworpen; ik heb 'Ave Maria' als inspiratie gebruikt voor een illustratieserie over mijn ervaringen in Oslo. Ik was daar in de zomer van 2011 op vakantie, precies terwijl de aanslagen daar plaatsvonden. Ik heb de serie al gepresenteerd op mijn eindexpositie, hij zal later ook nog hier op mijn blog geplaatst worden. Maar nu alvast een voorproefje:
Dit was de eerste aflevering over mijn grootste inspiratiebronnen, er zullen hierna hopelijk nog vele volgen! Als uitsmijter hier nog enkele illustraties van Kay Nielsen:
