Aan het begin van het schooljaar gingen we met de Illustratie-afdeling aan de slag met het thema 'Verhalen uit Zwolle'. Ik kwam via internet op het spoor van het zogenaamde ‘Puella Transisalana’, oftewel het
Overijsselse meisje. Zij werd in het jaar 1717 in de bossen rond het
kasteeltje Kranenburg nabij Zwolle gevonden, waar ze zich gedroeg als een wild
dier. Met netten vingen de buurtbewoners haar, waarna ze naar de stad werd
gebracht. Daar probeerde men deze waarschijnlijk twintigjarige beschaving bij
te brengen door haar te cultiveren. Dit ging lastiger dan verwacht, omdat ze
geen kleding wilde dragen, geen normaal gekookt eten kon verdragen, en na veel
oefenen zelfs niet meer dan enkele klanken kon voortbrengen.
Het vreemde verhaal haalde veel internationale kranten,
vooral omdat men zich juist in die tijd in de filosofie en de wetenschap
bezighield met de vraag wat de mens anders maakte dan het dier. De mens was in
deze mechanistische wereld het enige wezen dat een ziel en daarmee gevoel had.
Dieren waren meer uitgebreide machines, die volgens het vaste patroon van hun
instinct werkten. Zielloos als ze waren, hadden ze dus ook geen gevoel en maakten
ze gepijnigde geluiden enkel uit reflex. Ik
heb dan ook een filosofische tekst uit deze tijd, waarin het mechanistische
wereldbeeld uiteengezet wordt, op het schutblad van mijn boekje gezet.
Wat mij aan dit verhaal over het wilde meisje het meest
interesseerde, was de vragen die het meisje in haar tijd opriep bij haar medemensen.
Was zij ook een mens? Ze gedroeg zich immers als dier, maar zag er wel zo uit
als een mens. Het verschil tussen een mens en een dier was de ziel en de
daaraan gekoppelde ratio, maar dit meisje gedroeg zich mechanistisch en
instinctief. Sluimerde haar menselijk kant slechts, en was die te wekken door
haar weer in een beschaafde omgeving te zetten? Was zij, met andere woorden,
weer tot een normaal functionerend mens te maken?
Hiermee tikt het een fenomeen van alle tijden aan: het inpassen van iemand die anders is in de grotere groep. Dit is overigens niet als aanklacht bedoeld; ik hoop dat mensen diep van binnen de misplaatstheid en het onbegrip van het meisje zullen voelen, maar ook zullen zien dat de stadsvrouwen enkel volgens hun tijdgeest handelen.
